Thursday 27 October 2016

Skeepsoldyboek: Huis te Zilverstein


Die vroegste rekord wat ons van Joost en Burgert, die Van Dyk-stamvaders, het, is hul inskrywings in die Grootboek van die Huis te Zilverstein, die skip waarmee hulle na Suid-Afrika gereis het. Skanderings van hierdie boek is onlangs beskikbaar gemaak op die webwerf van die Nederlandse Nationaal Archief. Toe ek reg aan die begin van die jaar (2016) die stukke wou insien daar, is ek reeds vertel dat ek sal moet wag, omdat hulle besig is om al die VOC-stukke in te skandeer.

Dus moes ons vir 'n lang tyd tevrede gewees het met die inligting wat reeds op hulle webwerf verskyn het:

Voornaam opvarende Joost
Achternaam opvarende Pietersz:
Herkomst opvarende Isberg
Datum indiensttreding 24-05-1686
Functie bij indiensttreding Soldaat
Uitleg over functie Militair
Uitgevaren met het schip Huis te Zilverstein
Datum uit dienst 1690-12-28
Waar uit dienst Kaap de Goede Hoop
Reden uit dienst Vrijburger
Uitleg over reden einde dienstverband Dit wordt ingevoerd als de laatste post vermeldt dat de opvarende vrijburger wordt. Soms wordt een opvarende vrijburger en treedt daarna weer in dienst. Als een opvarende vrijburger wordt en de datum van overlijden wordt gegeven, staat dit bij opmerkingen.
Opmerkingen 1718 overleden
Schuldbrief Ja
Maandbrief Nee
Bronverwijzing Nummer toegang: 1.04.02, inventarisnummer: 5342, folionummer: 222

Voornaam opvarende Burgert
Achternaam opvarende Peters
Herkomst opvarende Isberg
Datum indiensttreding 24-05-1686
Functie bij indiensttreding Soldaat
Uitleg over functie Militair
Uitgevaren met het schip Huis te Zilverstein
Datum uit dienst 1690-12-28
Waar uit dienst Kaap de Goede Hoop
Reden uit dienst Vrijburger
Uitleg over reden einde dienstverband Dit wordt ingevoerd als de laatste post vermeldt dat de opvarende vrijburger wordt. Soms wordt een opvarende vrijburger en treedt daarna weer in dienst. Als een opvarende vrijburger wordt en de datum van overlijden wordt gegeven, staat dit bij opmerkingen.
Opmerkingen 1720 overleden
Schuldbrief Ja
Maandbrief Nee
Bronverwijzing Nummer toegang: 1.04.02, inventarisnummer: 5342, folionummer: 223


En hier moet ek weereens my dank betuig aan die uitstekende openarch.nl, sonder wie se gevorderde soekfunksie ek selfs bostaande rekords miskien nooit sou kry nie. (Ek was immers op soek na twee broers met die familienaam van Dyk, wat in 1691 na die Kaap gereis het, soos vertel deur die 1975-Geslagsregister van die Broers Joost en Burgert van Dyk.)

Hier onder volg die digitale kopieë van die skeepsoldyfolio's, met transkripsie en verduideliking. Met 'n baie groot dankie aan Elmien Wood en Corney Keller, wat my beide baie gehelp het met die transkripsie en met die agtergrond van die inhoud.

Ek behandel eers Joost s'n, daarna dié van Burgert. Kliek gerus op die foto's om 'n groter weergawe te kry.



folio 222a

Maij
24
Aen d: E: Comp: over 2/m gagie @/9:- smaents
1..f+
  18   -    -

    •  
Aen d: E: Comp: over schult aen Jurgen Meijer
1..+
150   -   -

    •  
Aen kisten over 1 stuck
241..+
     4    7   -

    •  
Aan bultsacken over 1 stuck
242..+
     1  10   -
Junij
10
Aen hemden over 2 stucx
239..+
      4    6  -

    •  
Aen cousen over 1 paar wolle
238..+
      -   12  -

    •  
Aen ditto over 1 paar linne
238..+
      -   10  -


Somma

  179   5   -





1687
xber
f8 betaelt ae marritie martens wegens de schult
vold: op fo 235

f8
1688
9ber
f34 betl aen marritje martens wegens d'schult voldaen op fo 259

f34
1689
decemb
f58 _ op dato beaelt aen marrijtje marttens wegens
de f150_schult voldaen indese op .............................................f259


f58
1691
Januarij
f30 betaelt aen marritie martens sijn acts
vold: op fe(?)                                                                                         259:


30
1692
30 Sept
f12:2:8 betaelt aen Marritje Martens sijn acts borge
Adriaen Cuiper camerbode
(handt: Marritje martens) (hand: A. Cuiper)

12.2.8

  folio 222b
Septem
24
pe: d: E: Compagnie over 4/m gagie a_f 9:- smaents bij hem ver-
dient zedert den 24 Maij dat uit Texel zijn uitgesijlt tot
dato deses dat (gode loff.) aen Cabo de bonne Esperance arrij-
verende en aldaer door ordre d' E: Commandeur vander Stel
aen Land gaet..........................................................................




1..+

--
p:re: d'E: Comp: soo veel pe: Zlot te quaet blijft
1..+



Somma




1686
ulto (xber)
over 3/m 6d aende Caep fo183 Lqt
f142.0.4 cont
1687
ulto d:o
over 12/m op d:o fo 129 Lequade
f108.2.cont
1688
ulto ditto
over 12/m op ditto f89: teqt
f50-5-ct
1689
ulto ditto
over 12/m fo71 teqt in leening
f20-2-ct
1690
15 feb:
over 1.5/m op Ditto, dat sijn gagie afgeschreven wordt
                                                              fo 63 teqt
Is 28 xber vrij geworden

7:17:5 (of 8)
1718
1 Feb
overleden, testament gemaekt hebbende
en eenige kinderen naelatende, per Caepsvrijn: fo71


Vooraf, 'n kort uitleg van die geld wat hulle gebruik het. Die Nederlanders het die gulde gebruik: die naam was afkomstig van "gulden florijn", oftwel "goue floryn" en die valutateken was ƒ. 'n Gulde was in die 17de eeu verdeel in 20 stuiwers en 8 duite: 20 stuiwers was gelykstaande aan 1 gulde; 8 duite was gelyk aan 1 stuiwer (dus was 8x20 - 160 duite gelyk aan 1 gulde).

'n Bedrag is dus dikwels genoteer as ƒ12-2-8, oftwel 12 gulde, 2 stuiwers en 4 duite. Aldus die Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis, het ƒ10 in 1686 ongeveer dieselfde koopkrag gehad as €110 euro vandag in Nederland - of R637 in Suid-Afrika. Dus wat mens vandag vir €110 in Nederland of R637 in Suid-Afrika kan koop, sou mens destyds vir ƒ10 kon koop. Alle bedrae onder word ook in Euro en Rand gegee (met verwysing na koopkragpariteit)

Joost Pietersz. van Isberg, Soldaat, debiet

Op die 24ste Mei 1686 het Joost die volgende skuld opgeloop:

• twee maande salaris (twee keer 9 gulde, ongeveer = koopkrag €100 / R579 per maand). Hierdie geld het hy gekry die dag wat hy by die V.O.C. aangesluit het en het dit as't ware dus aan die V.O.C. geskuld tot hy dit afgewerk het.

Dit is hier duidelik dat 'n loopbaan as V.O.C.-soldaat werklik iets was waarvoor slegs die wanhopigstes of avontuurlustigstes hulself opgegee het. Die vergeleke loon is sowat R579 per maand - aansienlik minder as die R1805 wat die minimumloon van 'n sekuriteitswag in Suid-Afrika is (een van die slegsbetaalde werke in SA).

• Die volgende skuldbedrag is ƒ150 (€ 1675,71 / R9696,69). Hierdie bedrag was hy skuldig aan die persoon wat hom akkommodasie voorsien het voor sy reis na Suid-Afrika...

Zielverkopers of slaapbazen was mense wat werklose en wanhopige mense gehuisves het tot tyd en wyl hul skepe vertrek het. In ruil daarvoor het 'n matroos of soldaat 'n deel van hul geld en 'n skuldbrief afgestaan.  Hierdie skuldbrief is ook genoem 'n transportbrief, of schuldcedule/transportcedule. Hierdie cedule is weer vereenvoudig tot ceel. Die slaapbase het dikwels hierdie skuldbriewe verkoop aan ander (wat die skuld kon inwin) en het bekend gestaan as ceelverkopers wat dan weer verbaster is tot zielverkoper. Aldus Corney Keller het die zielverkopers die skuldbriewe verkoop teen 'n gemiddelde markprys van ƒ80 (moontlik denkende dat ƒ80 nóú beter is as ƒ150 wat waarskynlik eers oor 'n paar jaar terugbetaal sou word, indien ooit - baie seeliede het byvoorbeld gesterf voor hul skuld afbetaal is). ƒ150 is sowat 17 maande se salaris vir 'n V.O.C.-soldaat.

Hierdie sielverkopers het nie 'n goeie reputasie gehad nie. Daar is verhale van jongmans wat soggens wakker geword het en dan uitgevind het hulle is opgesluit in die kelder tot die dag wat die skip gevaar het, of dat hulle uitgehonger word en dan ellendig en "uitgemergeld" aan boord gaan (wat daartoe lei dat sommige nie die reis oorleef het nie).

Nie álle sielverkopers was sleg nie, daar is ook verhale van goeie slaapbase, wat genoeg kos voorsien het. Soos byvoorbeeld koffie en witbrood met kaas vir ontbyt, in die middag twee geregte met bier, in die namiddag tee en dan soetmelk (warm of koud), witbrood en vis/eiers met groentestamppot.

Was Jurgen Meijer, die slaapbaas van Joost (en Burgert) bloot 'n mensehandelaar, of het hy ook goed vir sy inwoners gesorg? Dit weet ek (nog) nie. Elmien Wood vertel dat ƒ150 'n standaardbedrag was vir matrose en soldate.

Die volgende bedrae in die boek was sy uit- en toerusting waarvoor hy self moes betaal, gewoonlik met geld wat hy van die Kompanjie geleen het. In Joost se geval het hy die volgende moes betaal:
• 'n kis (waarskynlik om al sy goed in te bêre), teen 4 gulde en 7 stuiwers, oftwel ƒ4-7-0 (€52,51/R303,86)
• 'n "bultsak" - 'n skeepsterm vir matras, teen ƒ1-10-0 (€12,29/R71,12) Aldus Elmien Wood het die V.O.C. die matrasse ná die sewentiende eeu verskaf, sodat die matroos nie self een moes aanskaf nie.

Op 10 Junie, terwyl hulle op reis was, het hy ook nog die volgende teen skuld gekry:
• twee stuks hemde, teen ƒ4-6-0 (€51,39/R297,37)
• 1 paar wolkouse, teen  ƒ0-12-0 (€ 1,34/R7,75 ZAR)
• 1 paar linnekouse, teen ƒ0-10-0 (€ 1,12/R6,48)

Dus het Joost, voordat hy voet aan wal gesit het in Suid-Afrika, reeds ƒ179-5-0 skuld gehad. Dis nou sowat € 2005,27 of R11 603,73 in vandag se geld.

Onderaan kan ons sien wanneer hy al die geld terugbetaal, ƒ8 in 1687, ƒ34 in 1688, ƒ58 in 1689, ƒ30 in 1691, en dan die laaste ƒ12-2-8 in 1692. Dit is hier ook duidelik dat Jurgen Meijer sy skuldbrief deurverkoop het aan Marritie Martens (of dat sy vir hom gewerk het en hy haar volmag gegee het om die geld in te win).

Op 30 September 1692 teken beide Marrijte Martens en Adriaen Cuiper (namens die V.O.C.) om te bevestig dat die skuld afbetaal is.

Op die volgende bladsy verskyn die datum en plek van Joost se uitreis (24 Maij ... uit Texel). Daar staan ook dat "Commandeur vander Stel" reeds die bevel gegee het dat hulle aan land moes gaan. Waarskynlik het Van der Stel vooraf aan die V.O.C. deurgegee hoeveel manskappe aan die Kaap benodig word (die res sou deurgaan na Indonesië). Of die soldate vooraf kon kies waarheen hulle sou gaan en of hulle willekeurig 'n bestemming aangewys is, weet ons nie. Siende dat Joost en Burgert beide vir die Kaap gemerk is, kan beteken dat hulle ten minste gevra het om beide na dieselfde plek te gaan. Ek vermoed, gebaseer op die feit dat slegs 'n klein breukdeel van die bemanning aan die Kaap gebly het en dat hierdie persone se inskrywings in die skeepsoldyboek nie op mekaar gevolg het nie, dat hulle óf aangegee het dat hulle na die Kaap wil gaan, óf ingestem het om daarheen te gaan toe hul gevra is.

Die eerste bedrag, ƒ36, is sy maandelikse salaris wat hy verdien het tydens die reis na die Kaap.

Die tweede bedrag is wat hy nog skuldig is teen 24 September, met hul aankoms aan die Kaap: ƒ143-5: dus is die ƒ36 alles weer mooi teruggeneem om die ƒ179-5-0 skuld te begin afbetaal. Die woorde "te quaet" oftewel "te kwaad" beteken dat die Kompanjie hom nog die geld moet gee.

Die volgende is die jaarlikse boekhouding van wat hy as soldaat in diens van die V.O.C. verdien het. Die finansiële jaar het geloop van 1 September tot 31 Augustus die volgende jaar. Die voorlaaste inskrywing is in 1690, waarin ook staan dat hy op 24 Desember 1690 'n vryman geword het (x = 10 = decem in Latyn +ber).

Die laaste inskrywing is om sy afsterwe te vermeld, op 1 Februarie 1718: hy het 'n testament gemaak en 'n aantal kinders nagelaat (per die Kaapse vryboek).  Voordat ek hierdie skeepsoldyboek onder oë kon kry, het ek slegs kon gis oor die datum van afsterwe - êrens tussen 28 Januarie 1718 (toe hy sy testament opgestel het) en 15 Junie 1718 (toe sy eiendom geïnventariseer is).

Nou vir Burgert se inskrywing:



Maij
24
Aen d'E:comp: over 2/m gagie @/9 - smaents
1..+
18   -   -

    •  
Aen d'E:comp: over schult aen Jurgen Meijer
1..+
150   -   -

    •  
Aen kisten over 1 stuck
241..+
4    ,   -

    •  
Aen bultsacken over 1 stuck
242..+
1 10   -


Somma

173  17   -





1688
12 Januarij
21 betl: aen Trijn Jans sijn act:s borge
B Weseman Camerbode
(handt: Trijentje Jans) (hand: B Weseman)

f21-
1688
24 9ber
43:- betaelt aan Johannes (S)iebout wegens de Schult borge (C:t) Barentsz Camerbode
(handt: Johannes Siebout) (handt: Barentsz)

f43a-
1689
21 (maand?)
betl aen Catalijna van Goch wegens
de Schult, borge C: barentse Camerbode
(handt: Catalijna vangoch)(handt: Barentsz)

f74-

1691
3 Jannuw
f12 op dato betaelt aen Catalyna v goch tot
voldoeninge vande f150- schult borg B Weseman
(handt: catelijna van Goch) (handt: Bweseman)

f12
971
no 295




 
September 24
P:r
d E: Comp: over 4 maenden a f9:- smaents bij hem verdient
zedert den 24 Maij dat uit Texel zijn uitgeseijlt tot dato deses
dat (gode loff) aan Cabo de bonne Esperance arrijverende
en aldaer door ordre van d' E: Commandeur vander Stel aen
Land gaet




1..+




   36    -    -
-
P:r
d' E: Comp: soo veel pe:r Zaldo te quaet blijft
1..+
137  17   -


Somma

173  17   -





1686
ulto xber
aende Caeb over 3/m 6d: a fo182 Lqt 129.2.4.cont.


1687
    • xber
Over 12/m op Ditto f:io 129 te q:t f85:12:4 ct


1688
ulto ditto
over 12/m op ditto . . . . f88 te qt . . . . f11-10-4ct
f150-wegens d ingediende schult
f150-

1689
    • ditto
f9-15-12 rest van 12/m op ditto
f70f
9  15  12
1690
15 feb
f12:4:8 rest van 1.5/m op ditto, dat sijn gagie afgeschreven wordt
fo 62f
12:4:8


Is 28 xber vrij geworden


1718
ulto aug:o
continuicht per caepsvrijboek fo 3-


1719
---- d:o
---------                                            " 3


1720
----9:o
-------------------------------------------"3




1720 9 Julij als vrijman aende Caep sonder testament te maaken, vrouw en kinderen nae laetende overleden



Burgert Peters v. Isberg, Soldaat, debiet

Burgert se eerste inskrywings lyk baie op dié van Joost: weereens die twee maande loon, 'n skuldbrief van ƒ150 aan Jurgen Meijer en 'n kis en matras. Blykbaar het Burgert reeds klere gehad. Of het Joost miskien klere vir hul beide gekoop? Hy het immers twee hemde en twee paar kouse gekoop.

Soos by Joost, is ook Burgert se skuldbrief moontlik verkoop: eers aan Trijn Jans, daarna aan Johannes Siebout en daarna weer aan Catalijna van Goch. In hierdie geval is dit egter waarskynlik dat hulle almal werknemers was van Jurgen Meijer, aangesien die laaste persoon, Catalijna van Goch, Jurgen Meijer se vrou was (met dank aan Corney Keller wat dit uitgewys het). Dit is ook moontlik dat die skuldbrief wel verkoop was, en dat Catalijna en Jurgen dit uiteindelik weer teruggekoop het.

Die tweede bladsy lyk ook op dié van Joost, met dieselfde verklaring vir die inskrywings. Weereens word hier vermeld dat ook Burgert op 28 Desember 1690 'n vryman geword het.

Die laaste inskrywing vermeld sy afsterwe: 9 Julie 1720, sonder testament en hy laat 'n vrou en kinders agter.

Buiten al die bostaande inligting, bied die skeepsoldyboek moontlik baie meer inligting. Daar is ook ander inskrywings gemaak tydens die reis, wat meer oor hul reis self vertel. Is daar ook iets te leer uit die vergelyking van soldate wat almal na die Kaap gereis het? Of vergelyking van soldate wat almal by Jurgen Meijer gelogeer het? Miskien kan mens iets meer leer deur Jurgen Meijer self na te vors? Of die Kaapse Vrijboek waarna die skeepsoldyboek verwys? Ons sê nie verniet dat in stamboomondersoek, elke antwoord weer tien nuwe vrae meebring nie!

Wednesday 12 October 2016

Nuwe lewe ingeblaas


Die Engelse het 'n gesegde "it never rains, but it pours" (ook soms "when it rains, it pours"), dikwels gebruik as klomp slegte dinge tegelykertyd gebeur. Siende dat ek uit die droë bosveld kom, het ek dit nooit soseer as 'n negatiewe uitdrukking gesien nie en gebruik dit dikwels as baie goeie dinge tegelykertyd gebeur. Soos die afgelope twee weke in die genealogiese sfeer:

  • Uiteindelik, na nege maande se wag, het die digitale weergawe van die Huis te Zilverstein se skeepsoldyboek beskikbaar geword op die Nationaal Archief se webwerf.  Daar het ek die inskrywings vir beide Joost en Burgert kon kry. 'n Kopie, transkripsie en verduideliking sal nog volg.
  • Die "bewys" dat Mari Eali en (Anna) Maria Pieterse van Dyk een en dieselfde persoon is, het berus op 'n dokument uit 1719, wat ek uiteindelik met die hulp van Johan van Breda opgespoor het in die Kaapse argiewe. Haar blad sal nog hiermee opgedateer word.
  • Uit die bloute het ek J.H. van Wyk sr (my pa se oupa aan moederskant) se sterfkennis ontdek (en met 'n bietjie speurwerk en hulp van my pa, kon bevestig), wat weer baie leidrade gegee het vorentoe. Kliek hier vir sy persoonsblad.

Wat my by 'n ander punt uitbring. Ons het besluit om van MyHeritage weg te beweeg na Rootsmagic. Rootsmagic is 'n sagtewareprogram wat jou ook die kans gee om 'n aanlyn-stamboom te hê. Anders as MyHeritage, is dit nie moontlik om die stamboom aanlyn te wysig nie, dus sal enige wysigings of korreksies aan my deurgestuur moet word en ek dit dan hier wysig. (Ek dateer die aanlyn-stamboom so een keer 'n week op.)

Rootsmagic bied 'n paar dinge wat ek voel MyHeritage mis.
  • Die program is baie goedkoper: eenmalig $30 dollar, teen MyHeritage se jaarlikse fooi van €197,30.
  • Dit is baie makliker om bronne vir elke feit by te voeg - iets waaraan ek baie meer aandag wil gee in die toekoms. As daar nie 'n bron bystaan nie - selfs in my stamboom, moenie inligting goedsmoeds oorneem nie. (Behalwe vir onlangse generasies. Ek het miskien nie hul geboortesertifikate nie, maar ek weet wat my gesin se name en geboortedatums is. So ook vir die inligting wat ek van ander familielede ontvang het. In die toekoms sal ek "mondelinge oorlewering" as bron byvoeg vir sulke inligting.)
  • Die program bied uitstekende hulpfunksies soos 'n "problem search" (wat kyk dat gegewe datums strook - is jou ouma miskien getroud toe sy drie jaar oud was? Verbasend hoeveel tikfoute mens maak), en 'n "duplicate search" en "person merge", wat persone wat dubbeld ingevoer is saamsmelt (weereens, die takke in 'n SA-stamboom kruis só baie, dat dit baie voorkom).

Rootsmagic se webwerf lyk wel nie so mooi soos dié van MyHeritage nie: meeste sagteware bied 'n "pedigree"-aansig aan, wat 'n betrokke persoon met sy voorouers wys, of "family"-aansig, wat die gesin wys, of 'n "descendants"-aansig, wat (ja, jy't reg geraai) die nageslag wys. MyHeritage is, sover ek kon sien, uniek om alles-in-een te vertoon. Maar uiteindelik is dit nie die letterlik honderde euros per jaar werd nie.

Hier onder is 'n vergelyking van die stamboom-aansigte:

Rootsmagic se sagteware-aansig

Rootsmagic se webwerf-aansig


MyHeritage se webwerf-aansig
Sowat 90% van die rekords wat ons tot dusver deur MyHeritage ontdek het, is ook toeganklik daarsonder - mens sal net self moet soek. MyHeritage soek nou wel vir ál jou familielede, terwyl mens self miskien net op 'n paar persone fokus, maar weereens, nou nie juis die einde van die wêreld nie.

Met die eks- en importeer van die Gedcom (die stamboom-datalêer), het daar 'n paar goedjies verlore gegaan. Meestal foto's, wat mens handmatig moet oordra. Ek is nog besig om dit te doen.

Ons sal nog wel ons MyHeritage-lidmaatskap behou tot Julie volgende jaar (ons het vergeet om dit te kanselleer voordat dit outomaties hernu is hierdie jaar).

Hier is die skakel na ons nuwe stamboom by Rootsmagic:  http://sites.rootsmagic.com/hoogendoorn-vandyk/index.php

Thursday 22 September 2016

Stand van sake

Sedert ek in Maart weer begin werk het, het ek feitlik geen tyd meer gehad vir stamboomnavorsing nie. Onlangs het ek Woensdae af gekry, wat my so drie uur per week gee om weer tussen die grafstene en kerkrekords in te duik.

Omdat die tyd so beperk is, moet ek noodgedwonge ook my navorsing beperk tot die volgende:

  • Herkoms van die van Dyks en hul tyd aan die Kaap.
    • Ek wag nou al sedert Januarie vir die skeepsboek van die Huis te Zilverstein om beskikbaar te word. Die Nationale Archief het toe begin om al die VOC-dokumente te digitaliseer, waartydens hulle nie ingesien kan word deur die publiek nie. Die boeke bevat dikwels meer inligting as wat deur die Archief geïndekseer is (soos ek ontdek het met Guilliaume de Swart se inskrywing, toe ek dit opgesoek het vir iemand).
  • Doodloopstrate: Miriam Pienaar en Petrus Johannes Jansen van Vuuren - my ma se ouma en oupa. Beide ongekoppeldes in die Jansen van Vuuren- en Pienaar-stambome en sonder enige inligting oor húlle ouers.
  • J.H. van Wyk Jr. en Sr. - my pa se oupa en oupa grootjie.
    •  Johannes Jr. was betrokke in die Tweede Wêreldoorlog. Navorsing sal fokus op sy ervarings en aktiwiteite daar.
    • Johannes Sr. weet ek byna niks van nie, behalwe 'n vertroulike brief wat ons van hom het van President Louis Botha in 1912, waarin hy met sy "vriend" die val van die regering bespreek. Hy vra hom om sy invloed te gebruik om die publiek rustig te hou, gesien die kwaadwillige gerugte wat die rondtes doen.
  • Bevestiging en argivering van bestaande inligting. Aan die begin van die oefening het ek baie naïef te werke gegaan en baie inligting is met MyHeritage gekopiëer sonder om die bronne te bevestig of te noem. Sedertdien het ek geleer hoe baie foute deur ander gemaak word en sal ek baie van hierdie inligting opnuut moet nagaan.
  • Invulling van onlangse generasies.

Wednesday 6 April 2016

Van Dyk Y-DNS-resultaat

Tydens die Kersvakansie het ons diep in ons beursies gegrou, al die kleingeld onder die bank se kussings gehaal en die spaarvarkie stukkend geslaan om 'n DNS-toets deur familytreedna.com te laat doen. Met behulp van 'n DNS-monster, is my pa se Y-DNS deur hulle getoets (siende dat ek vroulik is, het ek nie 'n Y-chromosoom nie...). Hul bevindings is in Maart aan my gestuur, maar dit het 'n rukkie gevat voordat ek mooi verstaan het wat alles beteken.

My pa, en dus waarskynlik Joost, se haplogroep is I-M223 (ook bekend as I2a2a). Wat beteken dit? As ek dit reg verstaan, beteken dit dat Joost en Burgert (of hul voorvader) uit een van die volgende gebiede kom:

Nou nie dat ek 'n lengte- en breedtegraadligging verwag het nie, maar om met só 'n wye gebied gekonfronteer te word, maak mens ook maar moedeloos. Mens kan wel verder laat toets (en hier is waar my brein begin breek) vir SNP's - 'n Singe Nucleotide Polymorphism, wat 'n verandering van mens se DNS-kode by 'n spesifieke punt is. So kan mens jou klade meer spesifiek vasstel. Daar is vier subklades wat onder I-M223 val:

  • I2a2a1 (M284+) word byna geheel en al in Britanje gevind, waar dit blykbaar 3000 jaar terug ontwikkel het.
  • I2a2a2 (L701+) is wyd verspreid. Dit word in die hele Middel Europa gevind, van Duitsland en die voormalige Oostenrykse Keiseryk, tot Pole, Romenië en Oekraïne. Maar ook, in minder mate, in Griekeland, Italië, Frankryk, Spanje, Engeland, Ierland en Armenië (waar dit moontlik deur die Gote versprei is). Hierdie klade is afwesig in Skandinawië en Skotland.
  • I2a2a3 (Z161+) is die grootste van die vier subklades en word hoofsaaklik in Germaanse lande gevind, veral in Denemarke, Duitsland, Nederland, Engeland en die noordwestelike deel van Sisilië (waar 'n Noorse vestiging was). Dit word ook in minder mate gevind in die res van Europa, van Portugal tot Rusland.
  • I2a2a4 (L1229+) is tipies van Engeland, Normandië (en ander dele van Frankryk) asook Midde- en Noord-Duistland. Die hoë aantal gevalle in Duitsland en Engeland (en afwesigheid in Denemarke en Sisilië), dui op 'n Angel-Saksiese lyn, eerder as 'n Noorse/Viking-lyn.
Op die webwerf van FamilyTreeDNA is daar slegs 1 persoon wie se DNS-kode sterk ooreenkom met my pa s'n. (Dít, terwyl ander persone 100e ooreenkomstige treffers het.) Dit is dus 'n redelike skaars haplotipe (verskeie haplotipes behoort tot 'n haplogroep). Ons enigste treffer is ene Fredric Ollerstam uit Swede.  Mnr. Ollerstam se stamboom op die webwerf is "privaat" gestel (alhoewel sy moederlyne wel besigtig kan word - almal Sweeds) en alhoewel ek hom benader het om vaderlyne te vergelyk, het hy jammer genoeg nie na my toe teruggekom nie. Hoe naby is ons familie? Wel, aldus die webwerf, is daar 'n 22.84% kans dat Fredric Ollerstam en my pa 12 generasies terug 'n gemeenskaplike voorouer gehad het. 12 generasies terug is Joost en Burgert se oupa - dus is daar 'n 22.84% kans dat húl oupa ook die voorvader was van Mnr. Ollerstam. Hoe verder mens terug gaan, hoe beter raak die kanse, met 'n 10-15% verhoging vir elke twee generasies. Teen 24 generasies terug, is daar 'n 90% kans dat ons dieselfde voorvader gehad het. Maar 24 generasies terug was ons in die 1300's, so dit is ook moontlik dat ons gemeenskaplike (moontlik Sweedse) voorvader êrens tussen 1300 en 1600 na Duitsland/Nederland/Frankryk gegaan het en dat Joost en Burgert tóg van Middel- of Wes-Europa kom.

Maar dan wonder ek weer oor die van "Isberg/Isenberg/IJsenberg".  Soos ek al voorheen genoem het, kom die familienaam "Isberg/Isenberg" in Swede voor, asook die voorname Just/Jest en Berger/Borger/Birger. (As ek na Joost se handtekening kyk, wonder ek of die mense aan die Kaap nie maar net "Joost"gehoor het nie. Burgert se naam kom in alle variasies voor, van Borchard tot Borger tot Burgert.)

Joost se handtekening uit 'n V.O.C.-kontrak uit die 1690's.

Joost se handtekening in sy 1718 testament.

Miskien sit ek die bal mis en kom die twee uit Nederland, Frankryk, België of Duitsland. Maar op die oomblik is my plan van aanpak as volg:

1) Om myself te verdiep in Sweedse genealogie/geskiedenis en hopelik vas te stel of dit 'n realistiese plek van oorsprong kon wees.
2) Ek is ook van plan om 'n SNP-pakket te bestel, om die subklades van my pa se DNS verder vas te stel (wat 'n Skandinawiese oorsprong kan uitsluit).
3) Verder wil ek ook drie ander manlike Van Dyks vind wat bereid is om hul DNS te laat toets, om uit te sluit dat een van die voorvaders op die stamboom die melkman se kind was. Die beste sal wees om afstammelinge van die volgende persone te vind:
  • Nog één van Joost se seuns: verkieslik Burgert of Hendrik - wie se ma Catharina Verburgh was. Of dan Andries of Joost (junior). Ons stem self van Sybrand af.
  • Twee van Burgert se seuns: een afstammeling elk van Adam en Tobias.
Om hierdie DNS-toetse te help betaal het ek weer begin werk, maar dit het ongelukkig meegebring dat ek glad nie meer tyd het vir genealogiese navorsing nie. Asof die wiele nie reeds stadig genoeg gedraai het nie...

Op FamilyTreeDNA.com is ook die Cape Dutch DNA Stamouer Project. Al die DNS van die Suid-Afrikaanse stamouers, kan daar besigtig word.