Thursday 3 December 2015

Vorderings

Die afgelope tyd het ek minder aandag aan die Stamboom kon spandeer as wat ek sou wou. Buiten die gewone chaos wat my lewe regeer, is ek ook besig om die komende familiebesoek te beplan. Ek het ook begin om 'n aantal mense op die SA Genealogie-poslys te help met hul soektogte (waarin ek snaaks genoeg meer en makliker vordering maak as my eie), wat natuurlik ook tyd in beslag neem.

(Anna) Maria Pieterse van Dijk.  

Ek is nog altyd opsoek na die verkeerdelik aangehaalde "MOOC 15/1 anno 1714", waarin daar blykbaar verwys word na Jan Bastiaanse se vrou as Maria Eli. Ek was optimisties dat dit moontlik in Catharina Greeff se 1714 testament sou wees. Burgert is met Anna Greeff getroud, wat 'n suster genaamd Catharina gehad het. Maar dit was nie raak nie.

Ek gaan nou probeer om langsamerhand ál die 1714-testamente te deursoek, asook dié van die betrokke persone, byvoorbeeld Jan Bastiaanse, Anna Maria de Leeuw (haar skoonma), ens. Sommiges is al reeds bestel, maar die Kaapse Argiewe het 'n maandelikse beperking van 20 bladsye per persoon. Dit is sowat 4-6 dokumente. Hierdie gaan duidelik 'n langtermynprojek wees.

Joost Pietersz. van Dijk

Nog altyd besig met die doopregisters van verskeie Isberg-agtige dorpies. Sal my vorderings daarmee later meer toelig.

Joost was 'n soldaat in diens van die VOC aan die Kaap tussen 1686 en 1691. As hy in die tyd uitgehuur is as kneg aan 'n vryburger, behoort daar 'n kontrak te wees daarvan by die Kaapse Argiewe. Ongelukkig is daar vir hierdie kontrakte slegs die vryburgers se name geïndekseer, en nie die knegte s'n nie, dus sal ek ál die kontrakte moet deursoek. Op die argiewe se soekenjin verskyn daar egter geen kontrakte vóór 1692 nie. Een van die poslyslede, Johan van Breda, wat my ook Catharina Greeff se testament gestuur het, gaan vir my uitvind daaroor. Aan die een kant hoop ek dat daar geen soldate as knegte uitgehuur is voor 1692 nie - dit sal my 'n hoop werk spaar.

Ons het 'n DNS-toets bestel wat hopelik meer lig sal werp op die haplogroep waaraan die Van Dyk's behoort (en uit watse deel van die wêreld Joost van stam).

Ons gaan ook in Desember op besoek by Texel, waarvandaan Joost en Burgert geseil het. Hierdie word my V.O.C.-vakansie.

Van Vuren

Ons gaan ook in Desember op besoek by Vuren, waarvandaan die Jansen van Vuuren-stamvader kom. Kiekies en verhale volg.

Doodloopstrate

Terselfdertyd sukkel ek ook nog met die volgende doodloopstrate in die stamboom. Ek het al kontak opgeneem met verskeie argiewe en persone, in sommige gevalle sonder sukses, in ander gevalle wag ek nog.

  • Magdalena Elisabeth Droskie (c1830-1911). Oumagrootjie van my oupagrootjie, Izak Matthys van Dyk.
  • Johan Adam Roos (1854-1873). Oupa van Oumagrootjie Tina van Dyk (née Nel).
  • Aletta Catharina Jansen van Vuuren (1816-1877?). Oumagrootjie Tina se een oumagrootjie
  • Johannes Hendrik van Wyk. Ouma Anna se pa. Sy pa was vermoedelik ook Johannes Hendrik van Wyk.
  • Johan Hendrik Breytenbach 1876-1926. Oumagrootjie Alida se pa. Ek het onlangs 'n sterfkennis van hom ontvang met die name van sy ouers: Izak Johannes Breytenbach en Elisabeth Maria Schoeman. Maar hulle is tot dusver ook doodloopstrate.
  • Jacomina/Jacoba Christina van Niekerk (1793-?). Schalk Willem Burger se Ouma aan vaderskant. Sy is ook Ouma Desiree Schoeman se oeroumagrootjie.
  • Magdalena Elizabeth de Villiers (1813-?). Ouma Alida se oer-oumagrootjie.
  • Petrus Johannes J. van Vuuren (?-1966) 
  • Miriam Pienaar (1908-1985)
  • Die Skotte en Engelse aan moederskant blyk ook nog steeds baie moeilik te wees om na te vors, voor hul koms na Suid-Afrika.

De Swart

Ek help ook 'n vrou met die navorsing van die stamvader Guillaume, oftewel Willem, de Swart. Hy is as 12-jarige reeds na die Kaap. Gewoonlik is slegs weeskinders só jonk toegelaat. Ek gaan vir die vrou 'n besoek bring aan die weeshuis se argief by Bergen op Zoom, waar hy gebore is, om te kyk of hy inderdaad daar was. Jammer genoeg is daar nie 'n De Swart in ons stamboom nie (sover ek kan sien - groot dele is natuurlik nog nie ingevul nie). Dis nietemin 'n baie interessante verhaal.

Tuesday 3 November 2015

Opgedateer: Joost van Dijk (c1663-1718)

Ek het vandag Joost se inskrywing opgedateer. Daar is nog 'n aantal vrae wat ek hoop om in die toekoms te kan beantwoord, maar vir eers bied onderstaande 'n goeie blik op die wel en wee van ons stamvader.
In die toekoms wil ek nog kyk na:
  • Waar is Joost gebore en getöe?
  • Wat het hy van 1686-1690 in diens van die V.O.C. aan die Kaap gedoen?
  • Hoekom het hy en Helena nie kon trou nie?
  • Waar was die Ganse Craal presies geleë?
  • Hoekom is sy besittings verkoop?

Saturday 17 October 2015

Vorderings

Die afgelope weke het daar baie gebeur met my navorsing: ten eerste het ek aangesluit by die SAGenealogie-poslys. Dis moeilik om jou 'n vriendeliker en meer behulpsame groep mense voor te stel. Na jare van alleen werk, is dit heerlik om inligting en idees te kan uitruil met ander mense.

Ek het uiteindelik die rekords van Izenberge, Wes-Vlaandere (1631-1681) klaar deurgewerk. My bevindings bespreek ek breedvoerig in hierdie plasing, asook watter moontlike plekke van herkoms ek in die toekoms aandag aan gaan gee.

Ek het geleer dat Joost en Burgert alleen na die Kaap gereis het, 5 jaar vroëer (en beide sowat 10 jaar ouer) as wat oorspronklik aangeneem is (Joost se bladsy moet nog opgedateer word om hierdie bevindings te weerspieël). Dat hul vader nie Jan Pietersz. geheet het nie en nie saam met hulle gereis het nie en dat die meisie wat deur die Geslagsregister as hul suster gesien is, eintlik Burgert se buite-egtelike dogter was.

Alhoewel ek nog besig is om die een of ander oor Joost Pietersz. uit te vind voor ek sy bladsy opdateer, begin ek ook nou kyk na sy seun, Sybrand (die seun van hom waarvan ons afstam). Ons het naamlik twee takke wat na Joost van Dijk (en Sybrand) lei, nie net deur Oupa Hennie se pa, Izak van Dyk, nie, maar ook een deur Oumagrootjie Tina. Izak van Dyk (en dus ook ons Van Dykies) was deur een van sy oumagrootjies óók 'n direkte afstammeling van Burgert van Dijk.

Ek sal ook graag meer wil leer oor die Van Vuuren-kant, maar, alhoewel die inligting oor die stamvader geredelik beskikbaar is,weet ek nog nie van watse een van sy kinders ons afstam nie (ek het nog nie die tak tot by hom kon trek nie). Vir al wat ek weet, leer ek dat sy aanvaarde geskiedenis net so vol foute as dié van Joost en Burgert is. Maar ek haak baie vas met die Van Vuurens...

Die Skotse McDonalds en Engelse Robinsons wat eers later hul verskyning gemaak het, wil ek ook nog in meer detail bestudeer, asook sommige van ons meer eksotiese, noemenswaardige of blootweg interessante voorouers.



Friday 16 October 2015

Wie was Anna Maria Pieterse van Dijk?


Aldus J. H. van Dyk se Geslagsregisters van die broers Joost en Burgert van Dyk:

In 1691 het Jan Pietersz. van Dyk met sy twee jong seuns, Joost en Burgert en 'n dogterjie, Anna, uit Ysenberg (Izenberge) in Vlaandere hier aangekom.(p1)

Hierdie bewering blyk egter byna geheel en al foutief. Joost en Burgert het reeds in 1686 as soldate van die V.O.C. met die Huis te Zilverstein na die Kaap gekom. Van hul vermeende vader, Jan Pietersz., word nêrens melding gemaak in enige van die beskikbare dokumente nie - ek kon geen monsterrol, testament, boedelinventaris, resolusie, ens. vind met sy naam in nie. Vermoedelik het verwarring ontstaan met Jan Jacobsz. van Dijk, wat geen verwantskap gehad het met die twee broers nie.

So ook, is daar 'n aantal vrae rondom die 11-jarige Anna.

Daar is op die gegewe doopdatum vir Anna (p.285), 1680.03.29, geen meisie met die naam Anna, Maria of iets soortgelyks in Izenberge, Wes-Vlaandere, gedoop nie. In feite is hierdie doopdatum nié die van Anna Maria van Dijk nie, maar van Anna Jans/Cornelisz.(1) wat in 1700 met Jan Jacobse van Dijk getroud was(2). Weereens is hier verwarring, aangesien daar in 'n enkele geval na Jan Jacobse se vrou verwys word as "Anna van Dijk".(3)

Die Maria Pieterse van Dijk wat op 18 Februarie 1714 met Johannes Bastiaanse (die seun van stamvader Frans Bastiaans) getroud is, was op die dag egter 'n "jongedogter" (10) en geen weduwee nie - veral nie aangesien Barentse Sieker (Anna Jans se tweede man) teen hierdie tyd nog springlewendig was nie.

Dus is daar 'n duidelike onderskeid tussen die lewenslope van Maria Pieterse en Anna Jansz. Maar was Maria Pieterse Burgert en Joost se suster? Ek glo dat die broers alleen na die Kaap gereis het en, indien hulle enige susters gehad het, geen van hulle ooit hul broers na die Kaap gevolg het nie.

Die beskikbare dokumente laat wel blyk dat Maria Pieterse van Dijk 'n kandidaat is vir Burgert Pieterse se buite-egtelike kind met Maria Matthysz. Eli.

Maria Matthysz. Eli was vir 'n tydperk in die eerste helfte van die 1690's werksaam as skoonmaakster of iets dergeliks by Burgert Pieterse van Dijk.(4)  Sy was die vrou van Johannes Ryckman, maar het in 1694 'n buite-egtelike kind gehad, wat gedoop is as Maria(5) en in een ander geval genoteer is as Maria Eal.(8) Vergelyk dit met 'n onbekende MOOC-dokument van 1714, waarin daar na Jan Bastiaanse se vrou, Maria Pieterse van Dijk, verwys word as "Maria Eli".(6)

Dat Maria Pieterse van Dijk en Maria Eli dieselfde persoon was, is ook deur J. Hoge aangeneem. In sy Bydraes tot die Genealogie van Ou Afrikaanse Families (1958, p.15) noem hy dat Maria Matthys Eli familie was van Burgert Pietersz., maar noem haar Burgert se "nig". Hy haal egter geen bron aan vir die bewering van hierdie verwantskap nie, maar vermoed ook dat Maria Matthys Eli se dogter, Maria Eli,  "waarskynlik die van Van Dyk aangeneem het omdat sy familie van Burgert Pietersz van Dyk was".

Hier volg 'n beknopte lewensloop van Maria Pietse en Anna Jansz., gebaseer op gevonde rekords. Let op die gegewe naam in elke rekord.




(Anna) Maria Pietersz van Dijk
Anna Jansz./Cornelisz. (van Dijk)
1680

Gebore
Anna
dogter van Jan Cornelis Bombam en Catarina Harmens
te Kaapstad
gedoop 1680.03.29 (1)
1694
Gebore
Maria
kind van Maria Matthijsse
te Kaapstad
gedoop 1694.09.05 (5)

1700

Getroud 1
met Jan Jacobsz van Dijk (2)
1702

Monsterrol
as Annetje Jansz, weduwee van Jan Jacobsz van Dijck (6b)
1706

Getroud 2
Anna van Dijk
met Barentse Sieker
te Stellenbosch
op 1706.11.07(3)
1708

Doopgetuie
Anna Cornelis saam met haar man,
Jan Barentsz Siechard
te Stellenbosch
op 1708.29.04 (7)
1712
Doopgetuie
Maria Eal
by die doop van Daniel Strydom
te Stellenbosch
op 1712.05.29 (8)

1713

Monsterrol
as Jan Barentse & Anna Janse (9)
1714
Getroud
Maria Pieterse van Dijk (jongedogter)
met Johannes Bastiaanse
op 1714.02.18
te Stellenbosch
(10)

1714
Verwysing na Jan Bastiaanse se vrou as
Maria Eli.(6)

1716
Geboorte van kind van
Anna Maria Pieterse van Dijk en
Johannis Bastiaanse
-
Francois Bastiaanse
te Drakenstein
gedoop 1716.02.16 (11)

1718

Geboorte van kind van
Maria Pieterse en
Johannis Bastiaanse
-
Johannis
te Drakenstein
gedoop 1718.04.17 (12)


1721
Testament opgestel van
Maria van Dijk en
Jan Bastiaansz (13)


1723
Oorlede, aldus 'n notisie #5 van C73, pp86-88, wat die volgende verwysing aanhaal: M.O.O.C. 7/3, Testamenten, 17211725, no. 64

1726

Doopgetuie
Anna Jans, saam met haar man
Jan Barentzen Sigger
te Stellenbosch
op 1726.11.24 (14)
1733

Monsterrol
as Jan Barends Sigger en Anna Cornelisz (15)
c1741

Getroud 3
Hierdie huwelik word aanvaar gebaseer op 'n gesamentlike testament wat op 1742.01.14 geskep is deur
Anna Cornelisz van oud Beyerland en
Bernardus van Biljon (16)
1742

Gesterf
ongeveer November 1742 (16)

  Verder nog: die enigste keer waarna Maria as Anna Maria verwys word, is op die doop van haar seun Francois, op 1718.04.17. As mens egter in aanmerking neem dat die enigste getuie haar skoonmoeder was, met die naam Anna Maria Pieterse de Leeuw, kan mens sien hoe die pastoor maklik verward kon raak toe hy die name genoteer het.(11) In geen ander rekords word daar na haar as "Anna" verwys nie, maar slegs "Maria".

Daar was dus eintlik nooit 'n Anna van Dijk wat familie was van Joost en Burgert nie, maar slegs 'n Maria. En dit wil lyk asof sy geen suster was nie, maar Burgert se buite-egtelike dogter, wat voor haar troue toestemming van haar pa gekry het om sy van te dra.

Bronne:
1) Kaapstad-dooprekords, 1680: 29 dito (Mart) /Anna /Jan Cornelis Bombam en Catarina Harmens . Verkry van die getranskribeerde rekord te www.eggsa.org/sarecords http://www.eggsa.org/sarecords/index.php/church-registers/cape-town-ngk-1665-to-1695/66-cape-town-baptisms-1680>

(2) Alhoewel geen trourekord vir die twee gevind is nie, kom hulle gesamentlik voor in die monsterrolle en stel hulle in 1699 gesamentlik 'n testament op (1/STB 18/1 - 3), soos genoteer op die webwerf van die First Fifty Years Project. http://www.e-family.co.za/ffy/g7/p7310.htm .

(3) Stellenbosche trouregister 1705-1707 (kopie van oorspronklike dokument). 1706. 7e Nov. Jan Barentse Sieker, met Anna Van dijk.  http://eggsa.org/transcriptions/stellenbosch/g7-1/G2-7-1-03.jpg

(4) MOOC 8/1.31.  "Inventaris der goederen nagelaten bij Maria Matthysz Eli, eertijds huijsvrouw van Johannes Rigman geweesen baasthuijnier soo als deselve door Burchert Pietersz vrijhoutkapper (wiens meijt sij is geweest:) aan de Weeskamer sijn overgelevert, bestaande in als volgd namentlijk…"

(5) Kaapse doopregisters 1694: dito (5 September) een kind van Maria Mathijsse, genaemt
Maria, getuijgen Jesaias Machielse en Catharina Smith.  Verkry van die getranskribeerde rekords te:
http://www.eggsa.org/sarecords/index.php/church-registers/cape-town-ngk-1665-to-1695/64-cape-town-baptisms-1694

(6) Aldus J. Hoge in Bydraes tot die Genealogie van Ou Afrikaanse Families (1958) word daar in "MOOC15/1, anno 1714" na Johannes Bastiaansz se vrou as "Maria Eli" verwys. Daar is egter nie 'n MOOC-dokument met hierdie nommer nie, dus het hy waarskynlik sy bron verkeerd genoteer.

(6b) Kaapse Monsterrol 1702. Verkry uit die getranskribeerde rekord te:
 http://www.eggsa.org/sarecords/index.php/muster-rolls/cape-archives-vc-copies/20-cape-muster-roll-of-1702

(7) Johanna Elisabeth, Gedoop: 29 Apr 1708, Vader: Robbert Janse, Moeder: Katrina Cornelis, Getuies: Barentsz Siechard, Anna Cornelis. Bron: Nederduits Gereformeerde Gemeente (NGK), Stellenbosch, Doopregister, 1688-1732, p. 50 (41).  NG Kerkargief, Noordwal-Wes, Stellenbosch, G2 4/1. Getranskribeer deur Ockert Malan, Lorna Newcomb e.a.


(8) Stellebosche doopregister 1712, lae-resolusie kopie van oorspronklike dokument beskikbaar op http://www.e-family.co.za/ffy/e1169.htm. 1712: Daniel, de vader Matthys Strydum, d'Moeder Elisabet Nortie, getu: Joost Strydum, met Maria Eal. 29 Meij 1712.

(9) Kaapse Monsterrol 1713. Verkry uit die transkripsie te: http://www.eggsa.org/sarecords/index.php/muster-rolls/cape-archives-vc-copies/22-cape-muster-roll-of-1713


(10) 1714: 18 ditto [Feb] Johannes Bastiaanse van Cabo Jong= met Maria Pieterse van Dijk, jongedogter. Uit 'n kopie van die oorspronklike dokument beskikbaar op Familysearch: https://familysearch.org/pal:/MM9.3.1/TH-266-12344-97553-91?cc=1478678&wc=MMLQ-WR7:1755625553


(11) Anno 1716: Den 16de Ditto [Febr:] Francois, soon van van johannis Bastiaanse en Anna Maria Pieterse van Dijk. Getuijgen Anna Maria Pieterse De Leeuw. Verkry uit 'n digitale kopie van die oorspronklike dokument op die webwerf van die First Fifty Years Project: http://www.e-family.co.za/ffy/e2041.htm

(12) Anna 1718: Den 17 April. Johannis, soon van Johannis Bastiaanse en Maria Pieterse. Getuijgen De Vader en Francina Bastiaanse. Verkry uit 'n digitale kopie van die oorspronklike dokument op die webwerf van die First Fifty Years Project: http://www.e-family.co.za/ffy/g10/p10857.htm

(13) Dokumente soos beskikbaar op NAAIRS:
1/STB-18/5 -12 Bastiaansz, Jan. en van Dijk, Maria. Testament (1721)
MOOC-7/1/3 -64 Van Dijk, Maria. Wife of Jan Bastiaansz. Will. (1721)

(14)Kopie van oorspronklike dokument verkry op die webwerf van die First Fifty Years Project: http://www.e-family.co.za/ffy/e1608.htm
Den 24 November 1726 / K: Johannes / V: Hendrik Klopper / M: Katharina Bota / G: Jan Barentzen Sigger / Anna Jans.

(15)Jan Barends Sigger - Anna Cornelisz. Monsterrol 1733. Transkripsie beskikbaar by http://www.eggsa.org/documents/main.php?g2_itemId=33198

(16) MOOC 7/1/6 100, soos vermeld op  http://www.ballfamilyrecords.co.uk/biljon/I141.html>

Thursday 15 October 2015

Herkoms van Joost en Burgert van Dijk

(Sien ook hierdie nuwer plasing wat spekuleer oor 'n Duitse herkoms.)

Bietjie meer as 'n jaar terug het ek begin met my missie om die Europese geboorteplek van die Suid-Afrikaanse Van Dyk-familie te bevestig. Ek het my soektog gebaseer op die aannames in J.H. van Dyk se Geslagsregister van die Broers Joost en Burgert van Dyk (1975): dat Joost en Burgert, saam met hul pa, Jan Pietersz., en hul suster Anna, in 1691 vanaf Izenberge (toe Ysenberg), Wes-Vlaandere, België, na die Kaap gereis het.

Hoe het J.H. van Dyk besluit op Izenberge? Hy haal die volgende drie bronne aan: die hersiende Geslagsregisters van ou Kaapse Families (1966, pp183-186), J. Hoge se Bydraes tot die Genealogie van Ou Afrikaanse Families (1958, pp39-40) en H.T. Colenbrander se De Afkomst der Boeren (pp 28, 34 en 92) (laasgenoemde maak egter geen melding van Izenberge nie).

Die enigste van hierdie bronne wat self verwysing maak na 'n oorspronklike dokument, is Bydraes tot die Genealogie van Ou Afrikaanse Families. J. Hoge skryf: 

Die stamvaders van twee families van Dyk was Joost Pietersz van Dyk en Burgert Pietersz van Dyk. Hulle was broers, geb. te Ysenberg in Vlaandere. (C.6, p.364)

Hierdie verwysingsdokument is waarskynlik 'n "Resolusie van die Politieke Raad van die Kaap die Goeie Hoop". Die dokumente word gekenmerk met 'n C as verwysingsletter, gevolg deur 'n syfer. Die resolusies van die betrokke tydperk is getranskribeer en beskikbaar op die webwerf van TANAP, 'n projek gestig deur die Nederlandse Nationaal Archief en die Universiteit van Leiden. Ek het daar geprobeer om die aangehaalde dokument, C6, p364, op te spoor, sonder enige geluk. Sedert 1958, toe Hoge se boek gepubliseer is, is sommige van die dokumente in die reeks hernommer. Ek het kontak opgeneem met die Kaapse Argiewe in die hoop om hierdie dokument tóg op te spoor (ek wag nog op 'n antwoord). Ek het wel 'n ander dokument in die resolusies ontdek wat na Joost en Burgert se herkoms verwys. Of dit dieselfde een is as waarna Hoge verwys, weet ek nie. Ek bespreek die dokument later in die artikel.

Indien daar nie dokumente is waarin uitdruklik verwys word na 'n persoon se plek van herkoms nie, gebruik 'n mens die persoon se toponiem. Toponieme is plekname, wat ook dikwels gebruik is as van. Dink maar aan van Vuuren, van Rensburg, van den Berg, ens. In die geval van Joost en Burgert word daar twee verskillende toponieme gebruik: van Dijk en, in Joost se geval, variante van van IJsberg.

Die pleknaam, hetsy as toponiem of verwysing in 'n dokument, is egter nie noodwendig die plek waar die persoon gebore en/of gedoop is nie. Moontlik het hy daar groot geword, al is hy nie daar gebore nie, of moontlik is dit slegs die plek waar hy gewoon het vóór hy na die Kaap gereis het. Hoe het ook al sy, dit is 'n beginpunt en, wanneer mens nie enige ander leidrade het nie, is dit dan ook die enigste beginpunt.

Toe ek begin het met my soektog, het ek slegs die Geslagsregister van die broers van Dyk gehad, wat aandring op Izenberge, Wes-Vlaandere as herkoms, dus het ek begin soek na die doopregisters van hierdie Belgiese dorpie. Met moeite en baie geluk, het ek dit opgespoor op die webwerf van die Belgiese Ryksargief.  Aan die hand van die beskrywing in die Van Dyk-Geslagsregister - Joost en Burgert as jong seuns in 1691, met Anna 'n klein dogtertjie van 11 - het ek geskat dat Joost en Burgert ongeveer 1675 gebore is. Moontlik 1675 en 1677/1678 (Anna se doopdatum word as 1680 aangegee). Hul vader, die vermeende Jan Pietersz., sou dan sowat 25 jaar ouer wees, gebore in ongeveer 1653. Ek het besluit om, vir die sekerheid, die jare 1631-1681 deur te gaan: miskien is hulle gebore uit 'n tweede huwelik, of was hulle die laaste van 'n groep van 10 kinders.
 
Soos ek al voorheen verduidelik het, is dit nie 'n maklike taak om die inskrywings daar te lees nie. Die twee pastore met wie ek so baie ure sou deurbring, Menere Flamour en Reijphins, se handskrif het dikwels veel te wense oorgelaat (so ook soms hul Latyn). Woorde is uitgelaat of afgekort en soms het die pastoor ook maar gesukkel om 'n naam wat hom onbekend voorgekom het, neer te skryf.

Gou het ek geleer dat die handskrif en Latynse woordeskat nie my enigste hindernis sou wees nie, maar selfs die name is verlatyns! Dit beteken dat Joost nie geskryf is as Joost nie, maar as Judocus. Maar dan het Latyns ook naamvalle, wat beteken dat Judocus weer Judocum geword het. Burgert (ook Burchard gespel in die tyd), kon geskryf word as Boissart, Bolle, Bollin, Bossaert, Bossin, Boussart of Bussin. (Vir redes wat ek in 'n volgende artikel sal beskryf, het ek onlangs besef dit sal nie baat om verder te soek na dooprekords vir Anna óf hul vermeende pa, Jan Pietersz. nie.)

Selfs al het ek 'n doopinskrywing vir 'n Joost of 'n Burgert gevind - hoe sou ek seker kon wees dat dit dieselfde persoon is? Sommige name was baie gewild en 'n patroniem soos "Pietersz" uiters algemeen. Maar ons Van Dyk-navorsers kan baie bly wees dat ons nie één nie, maar twee verwante stamvaders het. Met ander woorde, as ons 'n doopinskrywing van 'n Joost kan kry, plus 'n doopinskrywing van 'n Burgert, met dieselfde ouers, dan is ons al 'n stappie verder.

Oorspronklik het ek elke inskrywing woord-vir-woord getranskribeer en vertaal. Dit het ure (en maande) geduur, maar ek het daarby gebaat om die nodige Latyn te leer en gemaklik te raak met die handskrif en skryfwyses van die plaaslike pastore. Namate die tyd verbygegaan het sonder enige sukses, het ek begin om slegs die bladsy- en inskrywingnommer, doopnaam en datum te noteer. Na meer as 'n jaar se werk, kan ek egter met volle vertroue verklaar dat daar géén Burgert (of Boissart ens.) in Izenberge gedoop is in die gegewe tydperk nie (ook niemand met die van van Dyk nie). Daar is wél 'n Judocus in 1663 gebore, nog een in 1664, twee in 1666 en nog een in 1671. Wat van die Josephius van 1664, sou hy ook 'n moontlike "Joos" kon wees? Slegs een Judocus se pa se naam het hoegenaamd met 'n P begin: Petrus Bastinck. Alhoewel geen van hierdie inskrywings die van van Dyk gedra het nie, is dit natuurlik moontlik, selfs waarskynlik, dat die "van Dyk"-deel eers in Suid-Afrika in gebruik geneem is. As onderstaande wél ons Joost was, sou ek verwag het dat hy en Burgert die van Bastinck sou voortgebruik het in Suid-Afrika.


8ste Januarie 1671.
Ek die ondertekende, het gedoop Joost, seun van Petrus Bastinck en Joanna Terman, eggenotes. Gebore die 7de Januarie.  Die doopouers was Joost Calliaus en Jacoba, vrou van Richard de Ruijtere uit Isenb.  J. Reijphins, plaaslike pastoor. (Parochieregisters - doopakten 1634-1682. Izenberge, parochie Sint-Mildreda.)

Gesien die bestaande "Bastinck"-van en die feit dat hierdie ouers ook ander kinders daar gedoop het, maar geen Burgert nie, het my ook laat besluit dat hierdie nie die doopinskrywing van Joost is nie.

Nader aan die einde van my soektog het ek egter selfs begin wonder oor die Izenberge-oorsprong. Ek het daarom besluit om te gaan kyk na die kronologiese gebruik van toponieme, patronieme en plekname verkry uit verskeie oorspronklike dokumente. Die resultaat was verassend:



Burgert Peters - 1686 VOC-skeepssoldyboek
Borchard Pietersz - 1691 C. 21, pp. 17-23.
Borgert Pietersz - 1691 monsterrol
Borgert Pietersz - 1694 VOC-kontrak
Burchert Pietersz  - 1697 MOOC 8/1.31
Borgert Pietersz - 1700 VOC-kontrak
Burgert Pieterse van Dijk - 1701 trourekord
Burgert Pietersz van Dijk - 1701 VOC-kontrak
Burgert Pietersz  - 1702 monsterrol
Borger Pieterse van Dyk - 1702 doopgetuie
Burgert Pietersz - 1703 VOC-kontrak
Burgert Pieterz van Dyk - 1704 dooprekord
Burghert Pieterse - 1706 dooprekord
Burger Pieterse van Dijk - 1709 dooprekord
Burgert Pietersz. van Dijk - 1711 boedelinventaris
Burgert Pietersz van Dijk - 1711 VOC-kontrak
Burgert Pietersze van Dijk - 1712 boedelinventaris
Burgert Pietersz van Dijk - 1712 monsterrol
Burgert Pierss van Dijk - 1713 monsterrol
Joost Pietersz: - 1686 VOC-rekord
Joost Pietersz - 1691 C. 21, pp. 17-23.
Joost Pietersz - 1691 monsterrol
Joost Pietersz - 1693 VOC-kontrak
Joost Pieters - 1694 VOC-kontrak
Joost Petersen - 1695 VOC-kontrak
Joost Pieterse van Isbergh - 1695 monsterrol
Joost Pieterz van Ysenberg - 1697 dooprekord
Joost Pietersz: van Eijsenbergh - 1697 VOC-kontrak
Pieter Joost van Dyck - 1699 dooprekord
Joost Pietersz van IJsberg -  1699 VOC-kontrak
Joost Pietersz van Ijsenbergh - 1700 VOC-kontrak
Joost Pieterz van Dyk - 1701 doopgetuie
Joost Pietersz van Dijk - 1702 monsterrol
Joost Pieterz van Dyk - 1705 dooprekord Johannes
Joost Pietersz van Dijk - 1712 monsterrol
Joost Pieterse van Dijk - 1713 monsterrol
Joost Pietersz. van Dijk - 1714 dooprekord
Joost Pietersz van Dijk - 1716 dooprekord
Joost Pietersz van Dijk - 1718 dooprekord

Daar is ook na hulle in ander dokumente verwys, byvoorbeeld boedelinventarisse en vendusierolle, maar dit sou te lank neem om elke liewe inskrywing hier te lys. Ek het egter nog nie 'n ander inskrywing teëgekom wat hierdie patroon teësit nie.

Uit bogenoemde is dit duidelik dat Joost en Burgert die van van Dijk eers in die jare 1699-1701 begin gebruik het, voor die tyd was hulle slegs bekend onder hulle patroniem "Pietersz" en Joost, in die jare 1695-1700, as Joost Pietersz van Ijsenbergh.

As ons die toponieme ondermekaar sit, lyk dit so:
Isbergh (1695 monsterrol)
Ysenberg (1697 dooprekord)
Eijsenberg (1697 VOC-kontrak)
IJsberg (1699 VOC-kontrak)
IJsenberg (1700 VOC-kontrak)

Ek het egter drie ander dokumente ontdek waarin hulle herkoms ook genoem word. Die broers se inskrywings in die V.O.C. se skeepssoldyboeke is iets waarna ek letterlik jare lank na gesoek het. Ek het begin wonder of dit is omdat hulle moontlik geval het onder die handjievol V.O.C.-skeepsoldyboeke wat in die laaste eeue verlore gegaan het. Om een of ander rede het ek toe een aand besluit om 'n wyer net te gooi en die 1691-datum van J.H. van Dyk te ignoreer.

Aitsa.

Hier is die gegevens van Joost en Burgert soos dit verskyn op die webwerf van die Nederlandse Nationaal Archief:

Gegevens van Burgert Peters uit Isberg
Datum indiensttreding:    24-05-1686   
Functie bij indiensttreding:    Soldaat   
Uitgevaren met het schip:    Huis te Zilverstein   
Maandbrief:    Nee   
Schuldbrief:    Ja
Datum uit dienst:    28-12-1690
Reden uit dienst:    Vrijburger
Waar uit dienst:    Kaap de Goede Hoop

Opmerkingen:    1720 overleden       

Gegevens van Joost Pietersz: uit Isberg
Datum indiensttreding:    24-05-1686  
Functie bij indiensttreding:    Soldaat  
Uitgevaren met het schip:    Huis te Zilverstein  
Maandbrief:    Nee
Schuldbrief:    Ja  
Datum uit dienst:    28-12-1690
Reden uit dienst:    Vrijburger
Waar uit dienst:    Kaap de Goede Hoop

Opmerkingen:    1718 overleden      
     
Asof ek nie reeds 100% seker was dat hierdie inskrywings op mý Joost en Burgert betrekking gehad het nie, is die rekords selfs opgedateer om hul sterfdatums in te sluit.  Beide Joost en Burgert kom, volgens hierdie inskrywings, uit "Isberg" (geen land of provinsie genoem nie). En hulle het nie as jong seuns in 1691 na die Kaap gereis nie, maar as soldate in 1686! Uit 'n genealogiese oogpunt, is dit jammer dat hulle geen maandbriewe gehad het nie - 'n maandbrief was in besit van 'n ouer, eggenoot of kind, waarmee tot drie maande van die betrokke V.O.C.-werker se betaling aan die besitter van die maandbrief uitbetaal is. Nie Joost óf Burgert het dus iemand agtergelaat vir wie hulle finansiëel verantwoordelik gevoel het nie.

Met die wete dat die broers dus al reeds baie vroeër in die Kaap was (en ook elk ten minste sowat 10 jaar ouer as aanvanklik geskat), het ek ál die V.O.C.-dokumente in die TANAP-argiewe deurgegaan. Daar vind ek toe die Resolusie van die Politieke Raad, C. 21, pp. 17-23. (1691), waarin hulle deur die V.O.C. as houtkappers aangestel word (en nie boere, soos J.H. van Dyk aangeneem het nie). In hierdie dokument word daar genoem dat hulle van Isenberg is ("Joost Pietersz en Borchard Pietersz van Isenberg") - weer sonder land of provinsie. Dus kan ons bostaande lys opdateer:

Isberg (1686 skeepsboek)
Isberg (1686 skeepsboek)
Isenberg (1691 resolusie)
Isbergh (1695 monsterrol)
Ysenberg (1697 dooprekord)
Eijsenberg (1697 VOC-kontrak)
IJsberg (1699 VOC-kontrak)
IJsenberg (1700 VOC-kontrak)

Toe ek m.b.v. die bogenoemde inskrywings leer dat die broers van Texel, Noord-Holland, af gevaar het, het dit my weer laat begin wonder oor die Belgiese Izenberge, as Joost en Burgert se geboorteplek. Texel is immers 277 km vanaf Izenberge (soos die kraai vlieg), en daar was baie ander hawens tussen-in waarvandaan die V.O.C. ook gevaar het. Dit, gepaard met die feit dat Burgert nie 'n naam is wat in die omgewing van Izenberge in die 1660's voorgekom het nie, het my laat kyk na ander moontlike plekke van oorsprong.

Die volgende dorpies is dus plekke met soortgelyke name, waaraan ek meer aandag wil bestee:

Ysbrechtum - Friesland, Nederland

Ysbrechtum is opmerklik gesien sy ligging - uiters naby aan Texel - asook die feit dat Burgert en veral Joost algemene name in Friesland was in die tydperk. Ook is daar hier geen tekort aan dyke nie (alhoewel ons nie met sekerheid kan sê dat hul plek van oorsprong hul uiteindelike van geïnspireer het nie). Helaas is die doopboeke van Ysbrechtum eers vanaf die begin van die 1700s beskikbaar.

Isselburg (Ysselberge), Duitsland

Isselburg is ook opmerklik vanweë sy ligging - in noord-wes Duitsland aan die Nederlandse grens. Daar was ontsaglik baie Duitsers in diens van die V.O.C. Die doopboeke van Isselburg is op mikro-film beskikbaar, maar daarvoor sal ek die argiewe in Duitsland moet besoek, aangesien dit nog nie aanlyn beskikbaar is nie.

Isbergues (Isberg), Nord-Pas-de-Calais, Frankryk

Hierdie dorpie se naam is vir my net so opvallend as die van Izenberge in Wes-Vlaandere. Isbergues het in dié 1600s as Isberg tot Nederland behoort, maar is tans in Frankryk. Pogings om die doopregisters op te spoor (indien hulle nog bestaan) is gaande.

Isenburg, Nordrhein-Westfalen, Duitsland en
Isenburg, Rheinland-Pfalz, Duitsland

Ek het nog nie tyd gehad om in diepte na hierdie twee Duitse dorpies te kyk nie. Ek vermoed dat enige doopregisters, indien hulle bestaan, nog nie aanlyn is nie.

Skandinawië

(Met "Skandinawië" bedoel ek hier nie slegs Noorweë, Denemarke en Sweden nie, maar ook Finland.) Daar is talle Skandinawiese stamvaders: Cornelissen, Griesel, Maartens, Heyberg, Hougaard, Londt, Pansegrouw, Brand, Grove, Sandberg, Knoesen, Oelofse, Andersen, Appelgyrn, Blomerus, Everts, Toerien, Trichardt en Erlank - om maar 'n paar te noem.

'n Moontlike Skandinawiese oorsprong is noemenswaardig, dink ek, gesien 1) die voorkoms van die van "Isberg/Isenberg" in hierdie gebied in die 1600s, 2) die feit dat hierdie lande ook patronieme gebruik, soos Joost en Burgert aan die begin uitsluitlik gedoen het en 3) dat die name Joost (soms as Just) en Burgert (soms as Birgir/Borger/Berger), ook in hierdie lande voorkom. Jammer genoeg is ek nie die moedertale van hierdie lande magtig nie, dus kan ek nie dadelik op soek gaan daar na soortgelyk genaamde dorpies nie en sal ek nie weet waar om te begin om te soek vir doopregisters nie.

Elders

Moontlik is Joost en Burgert tóg van Izenberge in Wes-Vlaandere, maar hulle kon net so goed uit een van die bogenoemde dorpies gekom het. Ek het ook gewonder of die dorpie Isberg/Ysenberg miskien glad nie meer bestaan nie. In Bert Stulp se vyf-delige reeks boeke "Verdwenen dorpen in Nederland" kom in elk geval geen dorpie met 'n soortgelyke naam voor nie. Maar dit beteken nie dat dit miskien 'n verdwene dorp uit 'n ander land is nie.

Maar ek sal bly soek na hierdie naald in 'n genealogiese hooimied.

Thursday 3 September 2015

'n Voorbeeld van 'n Stamboom-speurtog

Ek is terselfdertyd besig met 'n aantal takke van die stamboom: terwyl ek op soek is na meer inligting oor die Van Dyk en Van Vuuren-takke, probeer ek ook die stamboom-legkaart as geheel invul. M.a.w. probeer ek elke tak na te vors tot ten minste by die eerste Stamvader in Suid-Afrika (of verder, indien moontlik).

In baie gevalle is dit maklik, veral met behulp van webwerwe soos MyHeritage.com en Geni.com, waar baie mense al die moeilike werk vír my gedoen het. Maar soms het mens 'n voorouer soos Wesselina Hendrik Cornelia de Beer, getroud met Barend Jacobus Hendrik van Dyk (1865-1947). Hulle was die ouers van my Oupagrootjie Izak Matthys (getroud met Oumagrootjie Tina).

Al wat ek van haar gehad het is haar naam, verkry uit die Geslagsregister van die broers Joost en Burgert van Dyk (1975). Verder kon ek net mooi niks opspoor nie. Ek het selfs 'n navorser betaal om haar sterfkennis in die Nasionale Argiewe te Pretoria te fotografeer. In die sterfkennisse word 'n persoon se ouers, asook hul kinders (dikwels met geboortedatums) gelys. Helaas het Wesselina se seun, Izak Matthys van Dyk (dis nou Oumagrootjie Tina se man) slegs "oorlede" ingevul by die spasies vir die ouers. Gelukkig kon ek daar wél sien waar sy gebore is en ongeveer wanneer sy gebore is en wanneer sy oorlede is (c1874-1941.10.23). (Moet byvoeg dat hy ook ander dokumente van ander familielede gefotografeer het - sommige waaruit ek báie geleer het.)


Aangesien Willemina in die Vrystaat gebore is, het ek toe in die beskikbare Vrystaatse sterfkennisse en boedelinventarise op die webwerf van die Genealogiese Genootskap van Suid-Afrika geduik, sonder enige geluk. Daarna sommer deur die beskikbare dokumente van die ander provinsies ook gesnuffel, sonder enige raakskote. (Daar is nog baie meer sulke dokumente wat nie op die webwerf is nie - en waarvoor mense self na die betrokke argief moet reis of 'n navorser moet betaal - maar as jy nie weet watse dokument jy soek nie, m.a.w. die name van één van haar ouers, is dit 'n onbegonne taak.)

Ek gaan loer toe op die uitstekende webwerf British Concentration Camps of the South African War 1900-1902. Hierdie uiters waardevolle bron is die werk van ene Dr. Elizabeth van Heyningen en haar span navorsers aan die Universiteit van Kaapstad. Daar kan mens rekords opsoek van burgers wat tydens die Anglo-Boereoorlog gevangene geneem is en in kampe geplaas is. En dis toe ook waar ek die volgende rekord vind:

Personal Details

Name:
Mrs Wesselina Hendrina van Dyk
Born in camp?
No
Died in camp?
No
Gender:
female
Race:
white
Marital status:
married
Nationality:
Transvaal
Registration as head of family:
Yes
Unique ID:
86249
Camp History

Name:
Age arrival:
28
Date arrival:
03/03/1902
Date departure:
18/04/1902
Destination:
Wentworth, Natal
Tent number:
Farm History

Name:
District:
Status of Husband

Type:
POW
Notes:
Barend Jacobus
Relationships

Mrs Wesselina Hendrina van Dyk

      is the mother of Master Tobias Johannes van Dyk

      is the mother of Master Izaak Matthys van Dyk

      is the unknown of Miss Anna Susanna Elizabeth de Beer

      is the mother of Miss Susarra Maria Catharina van Dyk

      is the mother of Miss Wesselina Hendrina van Dyk

Sources

Title:
Type:
Camp register
Location:
National Archives, Pretoria
Reference No.:
DBC 84
Notes:
p. 63

Hier leer ek toe dat Wesselina saam met haar kinders gevangene geneem is op hul plaas Boschkloof in Middelburg én dat, terselfde tyd, 'n Mejuffrou Anna Susanna Elizabeth de Beer by haar op besoek was, of moontlik vir 'n wyle by hulle gebly het (as mens op die plaas se naam kliek, kan jy sien wie almal daar gevangene geneem is).

Deur Susarra/Sara Maria Catharina verder na te vors en haar as suster van Wesselina aan my stamboom te voeg, het ek gisteraand 'n ooreenkoms tussen my stamboom en dié van 'n Paul Vorster gekry. Sy stamboom bevat die ouers van Wesselina en Sara Maria Catharina, plus al hul broers en susters (verkry uit die ouers se sterfkennisse) - maar sonder die nageslag van Wesselina. Dus weet ek nou dat Wesselina Hendrina Cornelia de Beer die oudste dogter is van Izak Matthys de Beer (1827-1892) en sy tweede vrou, Carolina Wilhelmina Stoltz/Stols (c1830/57-c1888). Gesien dat Wesselina en Barend se eerste seun ook Izak Matthys genoem is, is verdere bevestiging dat dit hier om dieselfde Wesselina gaan. Wesselina se pa het ook vier dogters by sy eerste vrou, Maria Petronella Wessels, gehad.

Buiten haar halfsusters, het sy self ook nog vier susters gehad en twee broers gehad. Haar Pa se voorouers het ek nou al vir élke tak tot by die Stamvader nagetrek. By haar ma sit ek vas. Ek het net haar naam en my eie gissings rakende haar geboortedatum en afsterwe. Verder kan ek net mooi niks opspoor nie. En so duur die speletjie voort...

(En as my man vanaand by die huis kom en wonder hoekom sy klere nie gestryk is nie, dan weet hy nou.)



Friday 26 June 2015

Geplaas: Siewerts, Helena (c.1690 - 1727)

Die hoeveelheid tyd en moeite wat ek in elke familielid se agtergrond stop is belaglik. Selfs al werk ek voltyds hieraan, sal dit jare duur voordat ek dit volledig het. 'n Groot rede hiervoor, is dat ek in 'n mate die wiel van vooraf moet uitvind. Alhoewel daar baie inligting beskikbaar is by ander stambome, is lank nie almal enigsins besorg oor die akkuraatheid van die inligting wat hulle links en regs van mekaar kopieer nie - ek het al sulke kontrasterende en ooglopend verkeerde inligting gesien dat dit my al moedeloos gemaak het. Selfs sommige bronne, soos die Geslagsregisters van Ou Kaapse families (wat deur baie gebruik word), is baie gebrekkig en sit in sommige gevalle die perd heeltemal mis. Dus kan ek nie anders as om elke feit en elke datum na te gaan om seker te maak dat die inligting in ons Stamboom wél korrek is nie.

Maar dit vat lank. Baie lank. Dus wil ek, in 'n poging om tyd te bespaar, slegs die basiese feite (geboorte, huwelik, kinders en afsterwe) van my voorouers noteer om die boom volledig in te vul. Tussentyds sal ek dan meer tyd spandeer aan spesifieke familielede wat 'n interessante verhaal blyk te hê. Dus is Helena Siewers, "vrou" van stamvader Joost van Dyk, voorlopig die laaste wat 'n diepgaande verhaal sal hê.